Thực dụng về tôn giáo

Các quan tân khoa ngày xưa

Đêm qua mất ngủ nằm mơ nghĩ lung tung, toàn những điều quỷ quái, sợ quá, mà nghe các cụ ngày xưa nói là có một vật gì thiêng liêng để cạnh thì sẽ không gặp ác mộng, bèn chồm dậy đi tìm cuốn Kinh Thánh, nhưng trời ui lại cho Phương già mượn mất rồi, đi tìm cuốn kinh Phật thì nhà không có cuốn nào. May quá còn cuốn Tứ thư bèn mang vào đầu giường gối đầu, thế là ngủ ngon.
Từ chuyện của mình suy ra chuyện thiên hạ, từ bụng ta suy ra bụng người ấy mà, thì mình cũng là người Việt mà thôi. Chúng ta, ý nói là người Việt ấy mà về cái mặt tôn giáo tín ngưỡng rất chi là thực dụng. Thích gì, cảm thấy gì là thiêng liêng là có vẻ phù hộ cho mình là tin theo là thờ cũng, ngưỡng vọng. Nhưng cũng chỉ một thời gian cảm thấy "không ổn" cảm thấy "mất thiêng" là đi tìm ngay một cái khác để làm lại "từ đầu". Tổ tiên ông bà, thổ công thổ địa, ngày rằm mồng một ít khi nghĩ tới, nhưng nếu có biến, có gì hệ trọng thì lại xì xụp khấn vái, cầu khấn. Các sĩ tử đi thi trả biết ai vào với ai, nhưng cũng đến những nơi được gọi là rất tốt thiêng, cầu gì được lấy bái vọng, cầu khấn , hứa hứa xin xin. Không được như ý là quên ngay, được như ý nhiều khi họ cũng quên.

Truyện của cổ nhân chép lại đây để ngẫm nghĩ:"Ông nười xã Thượng Đáp, huyện Thanh Lâm, dỗ Bảng nãhn đời Hồng Đức và nổi tiếng về văn từ. Vua Thánh Tông phong ông làm Sái Phu hội Tao Đàn và ông được đứng vào hàng thứ tư trong 28 vị ấy

Tương truyền rằng ông vào kinh ứng thí, khi đi qua sông Uông, bấy giờ sông còn hẹp có thể bắc cầu qua được, ông ngầm khán cầu xin thần sông phù hộ cho ông đỗ Trang nguyên, thì ông sẽ bắc cầu để tạ ơn. Sau vì chỉ đỗ Bảng Nhãn, nên ông không chịu bắc cầu.
Sau ông theo nghĩa quan đánh lại nhà Mạc. Hai con ông ở nhà, nguỵ Mạc sai người đến giết, rồi lại cho sứ đến bảo tha. Sứ đến sông uông vì trời tối không sang đò được. sáng hôm sau sứ mới đến bảo tha ra, thì đã giết rồi. Người ta cho là quả báo về việc ông không bắc cầu như ông đã hứa"(Ghi trong Công Dư Tiệp Kí)